25 euro voor 5 dagen werk

Op zoek naar werklozen. Dat is, helaas, niet moeilijk in Spanje. Vroeger ging je naar een arbeidsbureau, wachtte je mensen op die naar buiten kwamen lopen en vroeg je hen vriendelijk of je wat over hun situatie mocht weten. Nu ga je gewoon naar elk willekeurig dorp, Castelldefels in dit geval, en kijk je rond een uur of 12 ’s middags goed om je heen. Dan zie je een jong jochie met twee afgedekte vogelkooitjes lopen. Dat was een hobby die tot voor kort was voorbehouden aan gepensioneerde mannen die alle tijd hadden hun vogeltjes (bijna altijd jilgueros, ofwel putters of distelvinken) uit te laten en uren op een pleintje in dorp of stad met anderen te praten terwijl de vogels op een muurtje rond konden kijken, zonder trouwens de vogel naast hen te mogen zien.

Ja, zei Alex, hij was 18 jaar, werkloos en had helaas tijd genoeg. De meest getroffen groep, in de diepduikelende Spaanse economie, zijn deze schoolverlaters, vaak zonder diploma. Van jongens en meiden tussen de 16 en 24 die niet meer op school zitten zijn meer dan 40% werkloos. “Ga met me mee naar het plein, daar zitten werklozen genoeg,” zei de aardige jongen ook nog. En daar waren ze, aan de bar met een cognacje, op het terras met een spel kaarten of domino, op straat met een babbeltje: 4,6 miljoen werklozen zijn héél veel werklozen.

Terwijl heel Europa zich zorgen maakt over welk land na Griekenland als volgende instort en miljarden euro’s hulp gaat vragen, Portugal of Spanje, hebben deze mensen geen boodschap aan macro-economische spookbeelden. Hun dagelijkse leven is een trieststemmende aaneenschakeling van frustrerende ervaringen. Ergens een CV’tje afgeven is al ontmoedigend: óf er ligt al een enorme stapel A4-tjes in een bak te wachten tot iemand hen leest, óf het bedrijf doet de deur niet eens meer open en vraagt via de intercom het CV maar in de brievenbus te stoppen. Bijna nergens is er werk meer. Álex kon vijf dagen aan de slag op een kleine kermis, hij moest een attractie een beetje in de gaten houden, op de kinderen passen, van vier uur ’s middags tot na middernacht. Aan het einde kreeg hij 25 euro, voor die 5 dagen. “Ik voelde me gepakt, had toch wel minimaal 40 euro verwacht.”

Waarom Spanje 3,5 miljoen werklozen heeft

Vriend vroeg waarom de werkloosheid in Spanje zo belachelijk hoog is (las hij in Herald Tribune, dat nivo), maar mijn antwoord, over de telefoon geïmproviseerd, vond hij maar matig. Bij deze een nieuwe poging, al zal die ook niet te diepgravend zijn. Economie is niet mijn sterkste punt. Eén op de vijf mensen van tussen de 18 en 65 jaar die je in Spanje op straat tegenkomt heeft dus geen werk; 20% van de beroepsbevolking betekent 3,5 miljoen mensen. Ruim een miljoen meer dan een jaar geleden. Waar komt dat miljoen ineens vandaan? Uit de bouw vooral. Jarenlang bouwde Spanje meer dan Frankrijk en Duitsland bij elkaar, nu ligt vrijwel alles stil. Geen mens die nog een flat of huis koopt, en grote investeerders durven enorme bouwprojecten niet af te maken.

Toch is het niet die bouw alleen, want die bedrijfstak is goed voor ‘slechts’ 995.000 van alle werklozen. Liefst twee miljoen komen uit de dienstverlenende sector. Daar hoort onder anderen het toerisme bij, en daar word je dit jaar ook niet vrolijk van. Normaal vliegen in de zomermaanden de werkloosheidscijfers omlaag, nu is er sprake van slechts een minimaal herstel. Er komen 20% minder Britten dan vorig jaar, en Britten zijn met 27% dé grootste markt voor Spanje. Sommigen zullen er dolblij mee zijn, dat er minder Engelsen op de boulevard lopen, de bar- en pubeigenaars in Salou, Benidorm, Mar Menor en Torremolinos zijn doodongelukkig.

Gisteren kwam een bank, la Caixa, met nieuewe gegevens. Niet alleen de bouw is verantwoordelijk, of het toerisme, ook het feit dat héél erg veel van de werklozen heel laag zijn opgeleid en daardoor niet snel een andere baan vinden. Slechts een minimaal deel van de werkloze 50-plussers heeft ooit de middelbare school afgemaakt. In Scandinavië krijgen ook de werkloze oudere mensen een cursus of herscholing om nieuwe kansen te creëren, in Spanje worden ze aan hun lot overgelaten. En dat lot is ook financieel moeilijk te dragen: liefst 1 miljoen van die 3,5 miljoen werklozen hebben geen uitkering. Ze hebben er geen recht op, omdat ze niet voldoende tijd hebben gewerkt (op een legaal contract, dus met de noodzakelijke sociale lasten om later een WW-uitkering te kunnen krijgen), of de periode waarin ze recht hadden op een uitkering (maximaal twee jaar) is al verstreken.